Stejt Dipartment (State Department) je 30. marta 2021. objavio svoj najnoviji izvještaj o Crnoj Gori za 2020.

Djelove izvještaja koji se odnose direktno ili indirektno i na osobe s invaliditetom možete pročitati u nastavku. 

U izvještaju se navodi da su značajna pitanja ljudskih prava obuhvatala: navode o mučenju od strane vladinih organa; proizvoljno hapšenje ili pritvaranje; ozbiljne probleme sa nezavisnošću sudstva; proizvoljno ili nezakonito miješanje u privatnost; ozbiljna ograničenja slobode izražavanja; značajno miješanje u slobodu mirnog okupljanja i slobodu udruživanja; ozbiljna djela korupcije; krivična djela koja uključuju nasilje ili prijetnje nasiljem usmjerena na osobe s invaliditetom, članove nacionalnih/rasnih/etničkih manjinskih grupa ili starosjedjelačkog stanovništva; i zločine koji uključuju nasilje ili prijetnje nasiljem usmjereni na lezbejke, homoseksualce, biseksualne, transrodne ili interspolne osobe.

Nekažnjivost i dalje predstavlja problem, a vlada je malo toga učinila da identifikuje, istražuje, krivično goni ili kažnjava zvaničnike koji su počinili kršenje ljudskih prava. Navodilo se da se većina zloupotreba (prekoračenja ovlašćenja) dogodila bilo u vrijeme lišenja slobode ili tokom faze istrage u pritvoru u svrhu izvlačenja priznanja. 

Tokom junskih protesta, policija je ponekad koristila prekomjernu silu prilikom zadržavanja demonstranata. Opozicija je osudila „policijsku brutalnost“ i ustvrdila da se zemlja kretala od „autokratije ka nasilnoj diktaturi“.

ZATVOR I IZDRŽAVANJE KAZNE

Bilo je izvještaja u vezi s uslovima u zatvorima i pritvorima koji su pokrenuli zabrinutost za ljudska prava.

Fizički uslovi u zatvorima su definisani kao loši zbog prenatrpanosti i nedostupnosti zdravstvene njege i zaštite. Nakon posjete Crnoj Gori 2017. CPT je zabilježio problematičan nivo prenatrpanosti zatvora, odnosno manje od tri kvadratna metra (32,3 kvadratnih stopa) prostora po zatvoreniku u ćelijama, a da im se mjesecima ili čak godinama ne nude neke rekreativne aktivnosti. CPT je primijetio da materijalno stanje u policijskim stanicama koje su posjećene nije pogodno za zadržavanje osoba do 72 sata zbog strukturnih nedostataka kao što su loš pristup prirodnom svijetlu, neadekvatna ventilacija, loši higijenski uslovi i neredovno snabdijevanje hranom.

Nevladine organizacije su izvještavale da su se zatvorenici koji su bili korisnici psihoaktivnih supstanci, imali psihosocijalni invaliditet ili su imali druga oštećenja i dalje suočavali sa poteškoćama u dobijanju adekvatnog liječenja dok su bili pritvoreni/zatvoreni. CPT je takođe primijetio da je stepen ozbiljnog nasilja nad zatvorenicima dugogodišnji i trajni problem u istražnom zatvoru i Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija. U maju su se pojavili izvještaji da je jednog zatvorenika drugi zatvorenik izbo nožem. 

Tokom nadzora Centra bezbjednosti u Nikšiću 13. maja nakon hapšenja vladike Joanikija i osam sveštenika (vidi odjeljak 1.d.), Savjet za građansku kontrolu policije primijetio je loše uslove zatvorske sobe. Pored nedostatka vode i opremljenosti oštećenim i prljavim dušecima, problem je bila i pretrpanost jer je za devet zatvorenika bilo samo sedam kreveta. U drugim nadzorima centara bezbjednosti u Podgorici i Nikšiću, inspekcija je primijetila slične probleme sa prenatrpanošću i nedostatkom kapaciteta za zadovoljavanje osnovnih potreba zatvorenika. Zatvor u Podgorici nije u potpunosti pristupačan osobama s invaliditetom.

Poboljšanja: Prenatrpanost u privremenom pritvoru u Podgorici nastavila je da se smanjuje i trebalo je da se dodatno poboljša nakon završetka novih objekata. Vlada je takođe najavila da će novi zatvorski objekat biti izgrađen u Mojkovcu i da je predviđen za 250 zatvorenika. Zavod za izvršenje krivičnih sankcija pružao je zdravstvene usluge zatvorenicima kako bi ublažio širenje COVID-19. Od avgusta, mediji su objavili da je bilo pet slučajeva zaraženosti sa virusom COVID-19 među zatvorenicima u objektu u Spužu. Takođe su promovisani novi programi usmjereni na rehabilitaciju zatvorenika i sticanje vještina za povećanje izgleda za zaposlenje po oslobađanju, uključujući programe za razvijanje poljoprivrednih vještina.

U junu je parlament usvojio Zakon o amnestiji čiji je cilj ublažavanje problema prenatrpanosti zatvorskog sistema i osiguranje sigurnosti zatvorenika kojima prijeti pandemija COVID-19. Zakon predviđa smanjenje kazne zatvora za 15 odsto i smanjenje kazne za 10 odsto za one koji još nijesu započeli izdržavanje kazne. Amnestija se ne odnosi na najteža krivična djela, uključujući ratne zločine protiv civila, terorizam, trgovinu ljudima, silovanje, pranje novca, kriminalno udruživanje, stvaranje kriminalne organizacije, zlostavljanje maloljetnika i porodično nasilje.

POSTUPCI SUĐENJA

Ustav i zakon zabranjuju proizvoljno hapšenje i pritvaranje i predviđaju pravo na pravično i javno suđenje i pravosuđe je generalno to pravo sprovodilo, iako su mnoga suđenja odložena zbog pandemije COVID-19. Prema zakonu, optuženi se u toku trajanja postupka do konačne presude smatraju nevinima (presumpcija nevinosti). Institucije su dužne da zatvorenike obavijeste o razlozima pritvora. Optuženi imaju pravo na pravično i javno suđenje bez nepotrebnog odlaganja i da budu prisutni na njihovom suđenju. Sudovi mogu zatvoriti određene djelove suđenja tokom svjedočenja zaštićenih svjedoka ili drugih osjetljivih svjedoka. Institucije takođe zatvaraju suđenja za maloljetnike. Optuženi imaju pravo da se blagovremeno konsultuju s advokatom u pretkrivičnom i krivičnom postupku. Iako je predviđena pravna pomoć za osobe kojima je potrebna, finansijska ograničenja ponekad ograničavaju kvalitet i dostupnost pomoći. Zakon zahtijeva od vlasti da obezbijede advokata o javnom trošku kada je okrivljeni osoba s invaliditetom ili za osobu koja je već u zatvoru. 

Kancelarija Ombudsmana primijetila je da je čak i prije operativnih kašnjenja izazvanog pandemijom COVID-19, dugo trajanje suđenja, posebno onih koja su smatrana visokim prioritetom, narušilo povjerenje građana u sudski sistem. Ovo je bilo posebno izraženo u sporovima koji se tiču zasnivanja ili prestanka radnog odnosa ili prava na zaradu i druge naknade. 

Nezvaničan prevod s engleskog: Nada Bošković i Marina Vujačić