Iako na prvu može zazvučati kao neumjesna šala, šta je zajedničko glumici u nijemim filmovima, sifražetkinji i najpoznatijoj ženi s oštećenjem vida i sluha u istoriji?
Sve tri ove žene – mentorka Čarlija Čaplina, aktivistkinja koja je bacala cigle i revolucionarka, bile su feministkinje s invaliditetom, začetnice feminističkog pokreta početkom dvadesetog vijeka.
Sada je u javnost izašao podkast u kom su predstavljeni lični životi Mejbel Normand (Mabel Normand), Roze Mej Bilingherst (Rosa May Billinghurst) i Helen Keler (Helen Keller).
Spisateljica Luiz Pejdž (Louise Page) iz Nortamberlenda u Velikoj Britaniji ima 27 godina i psihosocijalni invaliditet. Kaže da je htjela da sazna više o ranim feministkinjama s invaliditetom, nakon što je otkrila da je Helen Keler bila radikalna ljevičarka.
Keler je i danas jedna od najčuvenijih osoba s oštećenjem vida i sluha u istoriji, poznata po aktivizmu, govorima i pisanim radovima, kao i po tome što je bila prva osoba s oštećenjem vida i sluha koja je stekla fakultetsku diplomu iz društvenih nauka.
O njenim radikalnim političkim stavovima, međutim, uglavnom se ne govori.
Pejdž kaže:
„Već sam znala naširoko poznatu i sterilnu verziju priče o životu Helen Keler, koja se najviše bavi napretkom koji je Keler ostvarila nakon što je upoznala svoju učiteljicu En Salivan (Anne Sullivan), a onda se prekida prije njene radikalno-ljevičarske faze. Zapravo, ona je bila članica međunarodnog radničkog sindikata – Industrijski radnici svijeta, koji su bili socijalisti do srži, a imali su veze i sa anarhizmom.“
Pejdž ističe da je bila inspirisana da piše o ovim ženama nakon što je primijetila veze između njih. Htjela je da iznese „iskrenu" priču o njihovim životima, uključujući i „ono što bi neki smatrali njihovim manama".
„Mislim da ljudi najčešće posmatraju nas, osobe s invaliditetom, kroz dotjeranu i uljepšanu prizmu. Društvo ne želi da doživljava osobe s invaliditetom kao kompleksna i cjelovita bića".
Akcenat je na stavljanju invaliditeta i osoba s invaliditetom u uredne kalupe, kaže.
„Mislim da je to razlog zbog kog ljudi zanemaruju radikalnu stranu života Helen Keler – ne uklapa se u uredan i dotjeran kalup invaliditeta. To mi je bila jedna od najjačih motivacija kada sam pisala za podkast. Razbijmo kalup! Niko ne bi trebalo da bude smješten u kalup."
Ideju je predstavila organizaciji Onlajn umjetnost osoba s invaliditetom (Disability arts online), na osnovu njihovog javnog poziva, koji su uputili zbog COVID-19.
Tako je nastala serija podkasta fiktivnih priča, pod nazivom Nove žene (New women).
U priči o Helen Keler, Pejdž neposredno obrađuje legendu o tome kako ju je njena učiteljica „spasila“.
Keler prikazana u podkastu kaže:
„Nadam se da više nikada neću morati da prepričavam tu staru i izlizanu priču o dketinjstvu i o tome kako kako me je En Salivan naučila da komuniciram. Još uvijek volim En i ona mi je i dalje odlična prijateljica i pomoćnica, ali ona nije čudotvorac, kao što to neki tvrde. Pomogla mi je da krenem određenim putem, ali samo sam ja mogla da oblikujem sebe da postanem osoba kakva sam danas“.
„Svi smo samo ono što sami od sebe stvorimo, a ne ono što drugi kažu o nama“, tvrdila je. „A ja sam revolucionarka!"
Pejdž kaže da je kao osnovu za svaki fiktivni segment o ženama kojima se bavi u podkastu koristila stvarne događaje.
Iako je Helen Keler najpoznatija od te tri žene, glumica Mejbel Normand, koja je krčila put za žene u filmskoj industriji, bila je veoma slavna, zahvaljujući brojnim biografskim filmovima, knjigama i televizijskim emisijama.
Normand je bila filmska zvijezda, rediteljka i producentkinja, a čak je bila mentorka i sarađivala s tada slabo poznatim glumcem koji se zvao Čarli Čaplin (Charlie Chaplin). Takođe je bila prva „dama u nevolji" vezana za šine željezničke pruge, što je danas već tipičan filmski kliše. Bila je među prvim glumcima čije ime se pojavljivalo u nazivima njihovih filmovima, kao što su „Zdravo, Mejbel", „Želja za Mejbel“ i „Mejbelin gubitak i pobjeda“. Protestovala je protiv cenzurisanja ženskih priča u filmovima, a imala je psihosocijalni invaliditet.
Kroz sve epizode podkasta, Pejdž prikazuje Normand koja iskreno govori o problemima u vezi s muškarcima, seksom i filmskom karijerom, da bi na kraju izrazila da je srećna što konačno osniva sopstvenu produkcijsku kuću.
„Nema više ljepotica u kadi, nema više pretvaranja da sam glupa – snimaću filmove kakve ja želim i na način koji ja želim. Biće o ženama avanturistima, muškobanjastim koje ne drže do reda i pristojnosti, kao i priče o svim ženama koje se ne uklapaju u kalupe.“
Normand je glumila u 167 kratkometražnih filmova i 23 dugometražna filma, uključujući 12 filmova sa Čaplinom i 17 sa Roskoom Fetijem Arbaklom (Roscoe ,Fatty' Arbuckle) i bila je jedna od prvih zvijezda nijemih filmova koja je takođe režirala film u kom glumi.
Ipak, njena produkcijska kuća, Mejbel Normand fičr film kompani (Mabel Normand Feature Film Company), bila je kratkog vijeka i producirala je samo jedan film.
Iako se smatra da je režirala barem 26 filmova, bila je plaćena znatno manje od muških kolega, a njena uspješna filmska karijera kasnije je pala u sjenku zavisnosti od droga i povezanosti s nekoliko čuvenih holivudskih skandala, uključujući dva ubistva.
Umrla je od tuberkuloze 1930. godine, kada je imala 37 godina.
Dok je Normand bila predvodnica žena u Holivudu, Roza Mej Bilingherst bila je sifražetkinja korisnica kolica. Koristila je prilagođeni tricikl na ručni pogon za probijanje kroz policijske kordone u Londonu. Bilingherst, koja je kasnije postala nepokolebljiva aktivistkinja, kao dijete je dobila dječju paralizu i stekla invaliditet.AUTOR FOTOGRAFIJE,ALAMY
Zbog upotrebe invalidskih kolica, u britanskoj štampi je brzo stekla nadimak „sifražetkinja bogalj“ (cripple suffragette), naročito nakon što je uhapšena i bila zatočena u zatvoru Holovej. „Priča druge sifražetkinje o tome kako je Bilingherst u svojim kolicima sakrivala cigle za bacanje na prozore, navela me je na ideju da obavezno moram da pišem o njoj“, kaže Pejdž.
U jednoj epizodi podkasta, Bilingherst se obraća publici dok povraća i krvari u bolnici, nakon štrajka glađu u zatvoru, što joj se zaista i dogodilo 1913. U drugoj epizodi, opisuje kako policajci pokušavaju da opkole sifražetkinje koje protestuju: „U ovakvim situacijama sam izuzetno korisna. Od velike je pomoći imati kolica... Tvrd metal ove šklopocije najbolji je u borbi protiv policijskih cjevanica.“
Pejdž kaže da je „mnogo" istraživala da bi napravila ovu seriju podkasta – uglavnom iz knjiga, a iz primarnih izvora najviše što je bilo moguće. Takođe je koristila dokumentarne filmove i neke snimke iz nijemih filmova tog perioda. Međutim, sopstveno iskustvo joj je ukazalao na povezanost između ovih žena, njihovih invaliditeta i feminizma koji su praktikovale.
„Često imam utisak da moji stavovi i radovi u ove dvije oblasti, feminizmu i invaliditetu, uglavnom nijesu dobrodošli na istim mjestima“, kaže Pejdž. „Primjera radi, često imam angažmane da pišem o feminizmu ili o invaliditetu, ali rijetko o obje teme zajedno – osim ako se radi o projektu koji sam sama prezentovala kao ideju.“
„Mislim da su ova iskustva pokazatelj šireg problema u okviru feminizma, jer se intersekcionalnost u načelu rijetko smatra jednim od glavnih prioriteta feminizma.“
Pojam „intersekcionalnost" skovala je Kimberli Krenšo, američki akademik, krajem osamdesetih godina dvadesetog veka. Odnosi se na intersekciju i međusobno preklapanje rase, društvene klase, roda, invaliditeta i drugih ličnih karakteristika.
„Veliki dio feminizma i dalje nije dostupan osobama s invaliditetom“, kaže Pejdž.
Zato je željela da prikaže tri žene koje su imale invaliditet i imale feminističke stavove, još na samom početku tog pokreta, dodaje. „Htjela sam da pokažem da je ta veza oduvijek postojala i da bi i danas trebalo pružiti više prostora feministima/kinjama s invaliditetom.“
Seriju podkasta „Nove žene" možete poslušati na sajtu Disability Arts Online.
Izvor: BBC
Pripremila: Anđela Radovanović