Podgorica, (MINA) – Zakon o jedinstvenom vještačenju invaliditeta, trebalo bi da bude donijet do kraja drugog kvartala ove godine, kazala je generalna direktorica Direktorata za zaštitu i jednakost lica sa invaliditetom u Ministarstvu za ljudska i manjinska prava (MLJMP) Irena Rakočević.

Istovremeno izvršna direktorica Udruženja mladih sa hendikepom Marina Vujačić, smatra da je taj akt trebalo usvojiti ranije.

Rakočević i Vujačić govorile su u potkastu Agencije MINA koji finansira Ministarstvo kulture i medija iz Fonda za podsticanje pluralizma i raznovrsnosti medija.

Rakočević je kazala da su zakoni o zabrani diskriminacije i zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom, kao i usvajanje zakona o jedinstvenom vještačenju invaliditeta, preduslov da se može govoriti da osobe sa invaliditetom mogu da uživaju ljudska prava.

Rakočević je agenciji MINA rekla da je učinak u sprovođenju Strategije za zaštitu lica sa invaliditetom od diskriminacije prošle godine bio na nivou od 95 odsto.

Ona je objasnila da je u tih nedostajućih pet odsto donošenje zakona o jedinstvenom vještačenju invaliditeta.

Još nije donijet novi zakon o zabrani diskriminacije i set zakona koji treba da obezbijede političku participaciju lica sa invaliditetom, navela je Rakočević.

Upitana kada je predviđeno usvajanje zakona o jedinstvenom vještačenju invaliditeta, Rakočević je odgovorila da je taj akt dugo u sistemu.

Planirano je da do kraja drugog kvartala ove godine zakon bude usvojen, najavila je Rakočević.

Ona je istakla da je donošanje tog zakona osnovni uslov da bi se došlo do jedinstvenog vještačenja invaliditeta.

Samim tim i da bi se osnovao zavod za vještačenje i da bismo dobili konačno realan registar u skladu sa objektivnim i jedinstvenim kriterijumima za lica sa invaliditetom, kazala je Rakočević.

Ona je dodala da se na osnovu tog registra mogu kreirati politike za različite oblike invaliditeta.

Izvršna direktorica Udruženja mladih sa hendikepom Marina Vujačić ocijenila je da je zakon o jedinstvenom vještačenju invaliditeta odavno trebalo da bude donijet jer je javna rasprava završena 2022. godine.

Treću godinu zaredom čekamo da se konačno na nivou vlade utvrdi predlog zakona i da se uputi dalje u skupštinsku proceduru, rekla je Vujačić.

Prema njenim riječima, do kašnjenja dolazi iz više razloga.

Neko vrši očigledan otpor da se desi reforma sistema kada su pitanje osobe s invaliditetom, uključujući i jedinstveno vještačanje invaliditeta, smatra Vujačić.

Vujačić je ukazala da je resorni ministar Damir Gutić obećao da će zakon biti donijet u prvom kvartalu ove godine.

Tako da je meni sad iznenađenje da čujem uopšte drugi kvartal, što bi dodatno odugovlačenje ovog procesa bilo, istakla je Vujačić.

Ona je apelovala da se konačno prestane da se preko leđa osoba s invaliditetom, nečiji drugi interesi nadomiještaju.

Govoreći o položaju osoba s invaliditetom, Vujačić je kazala da je on i dalje nezadovoljavajući.

Mi preko 15 godina imamo zakon o ratifikaciji Konvencije Ujedinih nacija (UN) o pravima osoba s invaliditetom kojim smo se obavezali, upravo ratifikujući Konvenciju, da ćemo između ostalog naše zakonodavstvo da usaglasimo sa tim dokumentom, podsjetila je Vujčić.

Ona je navela da je država prema Konvenciji bila obavezna da poništi sve zakone koji su u suprotnosti sa konvencijom, što se, kako je rekla, nije desilo.

Mi dalje imamo u zakonodavstvu dominantan zastupljen medicinski model pristupa invaliditetu na što nas upozorava i Evropska komisija (EK), rekla je Vujačić.

Ona je dodala da je državu i Komitet o pravima osoba s invaliditetom na to upozorio i 2017. godine.

Definitivno tek onda ne možemo govoriti o ravnopravnosti i jednakosti u praksi ako u brojnim oblastima nemamo adekvatan pristup, na primjer, u obrazovanju ili zapošljavanju i radu, socijalnoj zašti posebno u dijelu usluga socijalne i dječije i zaštite, istakla je Vujačić.

Ona je kazala da se u oblasti socijalne zaštite izdvajaju značajna sredstva, ali je pitanje da li su ravnomjerno naspoređena i da li dolaze do onih koji treba da ostvare ta prava.

Vujačić smatra da je propušteno jako puno što je trebalo uraditi.

Iako ima pozitivnih aspekta, iako ima pojedinaca u sistemu koji se zaista zalažu i rade najbolje što mogu i umiju i žele, imamo konstantno nazadovanje i neke prakse koje su nedopustive u današnjem vremenu, ocijenila je Vujačić.

Na pitanje zašto se godinama ponavljaju isti problemi, Rakočević je odgovorila da ova oblast zahtijeva, prije svega, normativno pa potom i institucionalno uređenje.

I zahtijeva vrijeme i u pitanju je uvijek proces, rekla je Rakočević.

Ona smatra da će položaj osoba s invaliditetom biti poboljšan i sa novim krovnim zakonom o diskriminaciji, koji je trenutno kod EK.

Čekamo, ovih dana se nadamo da ćemo dobiti konačno pozitivno mišljenje. Ono što mi vidimo kao pomak jeste što smo prije tri nedjelje raspisali javni poziv za rane konsultacije povodom donošenja akcionog plana za implementaciju preporuka Komiteta, kazala je Rakočević.

Ona je izdvojila i to što je Savjet za prava lica sa invaliditetom opet funkcionalan.

Rakočević je navela da su održane tri sjednice Savjeta koji je Vladi uputio predlog da se konačno radi na zakonu o reprezentativnosti nevladinih organizacija (NVO) OSI.

Što je takođe jedan od ključnih zakona koji treba da razdvoji NVO koje se bave osobama s invaliditetom i koje se bore za prava OSI, ocijenila je Rakočević.

Upitana koliko nereprezentativne NVO otežavaju poboljšanje položaja osoba s invaliditetom, Vujačić je odgovorila da svakako otežavaju i poručila da je to odgovornost države odnosno sistema.

Država je dozvolila da bilo ko može da se predstavlja i zastupa prava osoba s invaliditetom ili njihove interese. Mnogi preko naših leđa i života zastupaju sopstvene interese, ali kažem, odgovornost je države zato što je ona bila u obavezi da prepozna reprezentativne organizacije osoba s invaliditetom, rekla je Vujačić.

Ona je dodala da je država dužna da definiše reprezentativnost kao takvu.

Tu organizaciju treba da zastupa i predstavlja upravo osoba s invaliditetom, dakle neko ko ima status osobe s invaliditetom i ko se tako i javno deklariše, da u članstvu, odnosno da korisnici usluga te organizacije budu osobe s invaliditetom i da u organima upravljanja bude najmenje 50 odsto osoba s invaliditetom, što trenutno nije baš veliki broj organizacija u Crnoj Gori, navela je Vujačić.

Govoreći o zapošljavanju Vujačić je rekla da osobe s invaliditetom svoje kvalifikacije najčešće neformalno stiču.

Ona je dodala da nemaju usluge u zajednici koje su potrebne da bi adekvatno samostalno živjeli.

I zbog tih nejednakih startnih pozicija potrebno je da država zaštiti takve organizacije i da stane iza njih, kazala je Vujačić.

Ona je navela da to nije sistem po kojem njima neko treba da dodijeli sredstva samo zbog toga što su osobe s invaliditetom.

Nego upravo zbog te nejednakosti početne, odgovornost je države da sa takvim organizacijama usko sarađuje, smatra Vujačić.

Ona je rekla da bi bilo idealno da osobe s invaliditetom mogu da se zapošljavaju u bilo kom sektoru, da su konkurentni na tržištu rada, da biraju svoje profesije, da se bave onim za što su se obrazovali.

Ali to sada nije situacija u Crnoj Gori i zbog toga je logično da slabi pokret osoba s invaliditetom, ukazala je Vujačić.