Svi fakulteti moraju da imaju arhitektonske rampe za osobe sa kolicima i specijalno opremljene kabinete za akademce sa oštećenjem sluha i vida, a studenti sa disleksijom ili disgrafijom imaju pravo na pedagoškog asistenta.

Iako u Švedskoj ne postoji jedinstven registar osoba sa invaliditetom, pa različite državne statistike svedoče da ova skandinavska zemlja ima između deset i trideset procenata osoba sa nekim oblikom fizičkog i mentalnog invaliditeta, podaci Nacionalnog fonda za podršku studentima sa invaliditetom, koji se nalazi pri Univerzitetu u Stokholmu, svjedoče da od 300.000 studenata u cijeloj Švedskoj, više od 33.000 njih dobija neku vrstu pomoći zbog invalidideta. Kako u razgovoru za Politiku ističe Kristin Lofren iz Nacionalnog fonda za podršku studentima sa hendikepom, sa kojom smo razgovarali u okviru projekta Puls Evrope – medijske posete EU, položaj ovih akademaca uređuje Akt protiv diskriminacije, koji svjedoči da je invaliditet jedan od sedam oblasti života i ličnih svojstava koje ne smiju biti predmet diskriminacije, Akt o obrazovanju, po kome sva djeca i mladi imaju pravo na edukaciju, kao i Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima osobama sa invaliditetom, koja propisuje da su države potpisnice dužne da svim građanima obezbijede život bez diskriminacije.

Po slovu Akta o diskriminaciji, nijedna osoba ne smije biti diskriminisana na osnovu svog invaliditeta i mora imati pristup visokom obrazovanju, a svi fakulteti u Švedskoj moraju obezbijediti iste uslove za studiranje svim akademcima. Studenti sa hendikepom nemaju prednost prilikom upisa na fakultet, pa prilikom prijave ne navode da li imaju neki invaliditet, a to je osnovni razlog zbog kojeg mi ne znamo koliko akademaca sa hendikepom ima indeks nekog od 43 univerziteta u Švedskoj. Ali, znamo da je nešto više od 33.000 njih tražilo pomoć na osnovu invaliditeta, što znači da gotovo svaki deseti student u Švedskoj ima neku vrstu hendikepa, ukazuje naša sagovornica. Kako je napomenula, ovi akademci dobijaju najrazličitije vidove individualne pomoći od visokoškolskih ustanova, a svaki fakultet odlučuje na koji način će pomoći akademcima koji imaju  oštećenje sluha, vida, otežano kretanje ili neku vrstu mentalnog hendikepa.

Ukoliko ispune određene uslove, neki akademci dobijaju i finansijsku pomoć Nacionalnog fonda za podršku studentima sa hendikepom. Podrazumijeva se da svi fakulteti moraju biti dostupni studentima sa hendikepom, odnosno da imaju arhitektonske rampe za studente sa kolicima i specijalno opremljene kabinete za akademce koji imaju oštećenje sluha i vida. Međutim, postoje i posebne vrste pomoći, pa studenti koji imaju djelimično ili potpuno oštećenje sluha dobijaju pomoć prevodioca za znakovni jezik, studenti sa disleksijom ili disgrafijom imaju pravo na pedagoškog asistenta, ukoliko osoba slabije vidi omogućava joj se literatura na Brajevom pismu, a studenti koji imaju uzazova sa mentalnim zdravljem ili neuropsihološke izazove takođe dobijaju specifičnu pomoć, kaže Lefrenova.

Brojke govore da iz godine u godinu raste broj studenata sa hendikepom – 2011. godine bilo ih je oko 7.000, tri godine kasnije njihov broj prešao je 10.000, 2017. godine evidentirano je 15.000 akademaca sa hendikepom, svega dve godine kasnije taj broj se popeo na 20.000, da bi u akademskoj 2023/2024. godini registrovano više od 33.000 studenata sa invaliditetom u celoj Švedskoj. Zanimljivo je da je 2011. godine najviše bilo akademaca sa disleksijom, dok su u protekloj akademskoj godini dominirali studenti s autizmom i dijagnozom ADHD, koja označava poremećaj pažnje i hiperaktivnost. Neki od njih postižu sjajne akademske rezultate bez bilo kakve pomoći, dok je drugima potrebna asistencija prilikom studiranja. Sam univerzitet ne obezbjeđuje slušne aparate ili invalidska kolica, ali je u obavezi da izgradi arhitektonske rampe i kabinete koji imaju opremu za studente koji imaju oštećenje sluha i vida.

Astrid Toernerg, ombudsman grada Stokholma za osobe za invaliditetom, kaže da su prošle godine 8.132 osobe u glavnom gradu Švedske dobile neku vrstu pomoći iz gradskog budžeta zbog invaliditeta, a ta pomoć nije bila finansijske prirode. Statistika takođe govori da je tokom prošle godine u dnevnim centrima za osobe sa invaliditetom boravilo 3.144 korisnika, 704 osobe stekle su pravo na ličnog pratioca, 258 osoba dobilo je personalnog asistenta koji im pomaže u obavljanju svakodnevnih aktivnosti, a 487 porodica dobilo je ličnog asistenta za dijete.

Naša politika je da svako dijete sa hendikepom što duže ostane u porodici i da država pomogne tim roditeljima, pa samo 78 djece sa invaliditetom u celom Stokholmu ne živi u porodici. Postoje dva propisa na osnovu kojih možete dobiti pomoć – prvi je zakon o socijalnoj službi, a drugi je zakon o pomoći i podršci za određenu kategoriju osoba sa invaliditetom, a na osnovu ova dva zakona 4.119 osoba u Stokholmu prošle godine dobijalo je neku vrstu pomoći u obavljanju svakodnevnih aktivnosti. Međutim, mi znamo da postoje mnogi kojima hendikep nije prepreka u obavljanju svakodnevnih aktivnosti, koji uopšte ne apliciraju za bilo kakvu vrstu pomoći od grada ili države. Ja imam prijatelja sa invaliditetom koji iskreno kaže Imam invalidska kolica, posao i sopstvena kola i nije mi potrebna pomoć države i njega nema ni u jednoj statistici, niti registru osoba sa invaliditetom. U Švedskoj postoje tzv. specijalne škole za djecu sa invaliditetom, ali veliki broj ovih đaka pohađa redovne škole, jer je naše obrazovanje inkluzivno. Znamo da neka deca pre polaska u školu ili u ranom detinjstvu dobijaju dijagnozu od strane lekara, ali ponekad se to ne dešava, pa ne znamo tačan broj đaka sa hendikepom u osnovnim i srednjim školama. Međutim, obrazovanje je jedina viza za njihovu bolju budućnost, pa se trudimo da djeca sa invaliditetom imaju pomoć psihologa, defektologa, logopeda i specijalnih pedagoga, kako bi uspešnije savladavala školsko gradivo. Sledeće godine donosimo novi zakon čiji je cilj rano otkrivanje i bolja prevencija osoba sa invaliditetom, koji će omogućiti da što ranije pružimo pomoć deci sa fizičkim ili mentalnim hendikepom, zaključuje naša sagovornica, koja podseća da je 19. februara ove godine gradska vlada Stokholma donela novi program pristupačnosti i participacije osoba sa invaliditetom za period od 2024. do 2029. godine.

Brojke u porastu

Brojke govore da iz godine u godinu raste broj studenata sa hendikepom – 2011. bilo ih je oko 7.000, tri godine kasnije njihov broj prešao je 10.000, 2017.  evidentirano je 15.000 akademaca sa hendikepom, svega dvije godine kasnije taj broj se popeo na 20.000, da bi u akademskoj 2023/2024. godini registrovano više od 33.000 studenata sa invaliditetom u celoj Švedskoj. Zanimljivo je da je 2011. godine najviše bilo akademaca sa disleksijom, dok su u protekloj akademskoj godini dominirali studenti sa autizmom i dijagnozom ADHD, koja označava poremećaj pažnje i hiperaktivnost. Neki od njih postižu sjajne akademske rezultate bez bilo kakve pomoći, dok je drugima potrebna asistencija prilikom studiranja. Sam univerzitet ne obezbeđuje slušne aparate ili invalidska kolica, ali je u obavezi da izgradi arhitektonske rampe i kabinete koji imaju opremu za studente koji imaju izazove sa vidom i sluhom.

Izvor: Politika

Pripremila: Dajana Vuković